عفونت برش جراحی در عمل های زنان و زایمان/سلامت

امروزه علی رغم پیشرفت های فراوان در تکنیک های جراحی و شناخت کافی از علل عفونت شکاف جراحی بعد از عمل و همچنین چگونگی درمان آن، هنوز این مساله یک عامل بزرگ برای ایجاد عوارض شدید بعد از عمل و همچنین مرگ بیمار به شمار می آید.

معمولا عفونت در هفته اول بعد از جراحی و گاهی در طول ۳۰ روز بعد از عمل خودش را نشان می دهد. عفونت ممکن است سطحی بوده و فقط شامل پوست و چربی زیر پوست شود و یا عمقی باشد که به لایه های زیرین همچون عضله و حتی داخل شکم و ارگان های داخلی سرایت کرده باشد.

تمام جراحی های زنان از جمله سزارین جزء عمل های استریل و تمیز می باشد ولی به علت مجاورت آن با دستگاه تناسلی و دستگاه ادراری، ریسک عفونت در آن بالا می رود.

عوامل مستعد کننده

این عوامل دو دسته می باشند:

دسته اول مربوط به فاکتورهای متعلق به بیمار است. که شامل موارد زیر است:

۱- چاقی: محققین دریافته اند که ضخامت چربی زیر پوست عامل بزرگی برای عفونت برش های جراحی بعد از عمل است.

۲- بیماریهایی همچون دیابت، بیماریهای قلبی و عروقی، ضعف سیستم ایمنی و وجود سرطان و احیاناً رادیوتراپی بدنبال آن در بیمار

۳- عدم تغذیه مناسب

۴- کشیدن سیگار

۵- سن بالا

دسته دوم مربوط به شرایط محیط عمل و تکنیک های به کار برده شده توسط جراح در حین عمل می باشد. برای مثال چنانچه وسایل اتاق عمل کاملا استریل نباشد و یا شست و شوی محل عمل (استریل کردن) اشکال داشته باشد، زمینه برای عفونت فراهم می گردد.

طولانی شدن مدت عمل، دستکاری زیاد نسوج در حین عمل توسط جراح و به کار نبردن نخ های سالم تر و کم عارضه تر و غیره از مواردی است که اگر جراح به آن بی توجه باشد، میزان عفونت محل عمل را زیاد می کند. لازم به ذکر است میزان عفونت شکاف سزارین بعد از عمل ۸ درصد می باشد. سزارین های اورژانس بیشتر از موارد عادی سزارین دچار عفونت برش جراحی بعد از عمل می شود. همچنین در شکاف های عرضی زیر ناف، میزان عفونت کمتر از شکاف های عمودی است.

علایم: به صورت درد و قرمزی و ورم برش جراحی است. ممکن است خروج ترشح از زخم وجود داشته باشد. گاهی بیمار با تب و لرز مراجعه می نماید. معمولا در عفونت های عمیق تب وجود دارد. بیمار ممکن است با کم خونی و رنگ پریدگی مراجعه نماید که در این حالت ممکن است خونریزی در زیر پوست وجود داشته باشد که به صورت لخته در آمده است. در بعضی موارد لخته به طور خود به خودی بدون نیاز به باز کردن محل جراحی جذب می گردد.

تفکیک بین عفونت سطحی یا عمقی به غیر از معاینه بالینی توسط سونوگرافی و سی تی اسکن و ام آر آی امکانپذیر است.

درمان: بعد از تشخیص، در مواردی لازم است که بیمار بستری شده و زخم باز گردیده و روزانه دو الی سه بار شست و شو داده شود تا عفونت ار بین برود. دادن آنتی بیوتیک قوی ضروری است. قبل از شروع شست و شو حتماً کشت از ترشحات شکاف جراحی انجام می گردد.

در صورتیکه عفونت عمیق باشد، تاخیر در باز کردن برش جراحی باعث عوارض بیشتر و پخش شدن عفونت در خون بیمار می شود. در عفونت های سطحی پس از ۳ الی ۴ روز شست و شو امکان ترمیم مجدد زخم وجود دارد که میزان موفقیت آن بسیار بالاست.

خوشبختانه امروزه پانسمان های بسیار متنوع با خاصیت تحریک نسوج بستر زخم باعث ترمیم سریع تر آن می شوند.

پیشگیری:

برای جلوگیری از عفونت شکاف محل جراحی، بعد از عمل بهتر است این نکات رعایت گردد:

۱- روز  قبل از عمل دوش گرفته شده و موهای محل عمل با کرم بهداشتی موبر و یا وسایل یکبار مصرف زدوده شود.

۲- بعد از عمل از مصرف داروهایی که با ترمیم زخم تداخل دارند پرهیز شود. مثلا آسپرین با سیستم ایمنی بدن تداخل دارد و بایستی قبل از مصرف با پزشک معالج مشاوره گردد.

۳- بیمار از مواد غذایی کافی و مغذی استفاده نماید. عدم تغذیه درست بخصوص مصرف نکردن مواد پروتئینی به مقدار لازم، زمینه را برای عفونت زخم آماده می نماید.

۴- ویتامین c بیشتری مصرف گردد زیرا این ویتامین باعث تحریک تولید بافت کلاژن شده که برای ترمیم زخم بسیار ضروری است. میوه های تازه و سبزی جات به علت داشتن ویتامین A و روی و مس کمک زیادی به ترمیم زخم می نماید.

۵- بهتر است زخم با پانسمان ساده پوشیده شود زیرا پانسمان باعث گرم نگاه داشتن محل جراحی شده و در نتیجه به ترمیم کمک می کند. همچنین از خشکی آن جلوگیری می کند.

باید بدانیم که سلول های پوست و سلولهای مسئول ترمیم بستر زخم، به محیط مرطوب نیازمند هستند.

۶- یک ورزش ساده و معمولی داشته باشید زیرا باعث خونرسانی بهتر برش عمل می شود.

۷- سیگار نکشید زیرا خونرسانی به محل زخم دچار اشکال می گردد.

۸- در صورت داشتن دیابت آنرا کنترل نمایید.

۹- لازم به ذکر است که عفونت برش عمل و باز شدن آن در مامایی شایع است. به طور کلی برای کاهش عفونت برش های جراحی در زنان بایستی ریسک های فردی را کم کرده و آمادگی قبل از عمل کامل بوده و همچنین استریل کردن محل عمل قبل از جراحی به طور صحیح و کامل انجام گردد. همچنین جراح به تکنیک های لازم جهت کاهش عفونت توجه کامل داشته باشد. علاوه بر این بعد از عمل مراقبت کافی از محل جراحی به عمل آید.

نکته جالب در مورد عسل و اثر آن در کاهش عفونت برش جراحی:

یک قاشق سوپ خوری عسل ۶۴ کالری دارد که در آن کربوهیدرات، ویتامین های اساسی همراه با املاحی مانند آهن، پروتئین، ویتامین ب۲، منگنز و مس می باشد. عسل این ماده غذایی به غیر از اینکه هرگز فاسد نمی شود، یک ترمیم کننده خوبی برای بستر زخم است.

عسل نه تنها در کشتن باکتریهایی که به آنتی بیوتیک مقاوم هستند موثر است، همچنین التهاب و ادم ( ادم از احتباس آب در بافت ها به وجود می آید) را از بین می برد. علاوه بر این سلولها را برای ترمیم تحریک می نماید.

یک نوع عسل با این خواص به نام Manuk Honey  از شهد گلهای Manuk در نیوزلند بدست می آید. در بعضی کشور ها از آن به عنوان پانسمان زخم استفاده می شود و همچنین کرم های ضد عفونی کننده نیز از این عسل تولید می شود. بنابر این می توان با خوردن عسل در دوران بعد از عمل جراحی تا حدودی به کاهش عفونت بستر زخم و همچنین ترمیم سریعتر آن کمک کرد.