پرونده اي براي اضطراب امتحان/روانشناسی

مقدمه
مفهوم كلي اضطراب
تعريف اضطراب امتحان
انواع اضطراب امتحان
عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان
نشانه ها و علايم اضطراب امتحان
نقش خانواده در كاهش اضطراب امتحان
انواع درمان هاي روانشناختي اضطراب امتحان
مقدمه :در اين فصل امتحانات دانش آموزان، قصد داريم با يكي از موضوعات مهمي كه فرزندان ما در مدرسه با آن مواجه مي شوند، آشنا شويم. مدرسه رفتن، خود يكي از تكاليف رشدي مهمي است كه كودك در بدو 7 سالگي با آن روبروست. ماهيت اين تكليف، به خاطر جدايي از والدين و محيط امن منزل از يك طرف و تنها قرار گرفتن در محيطي ناآشنا با افرادي ناآشنا از سوي ديگر، خود موجد اضطراب كودك مي گردد كه در جاي خود، طبيعي و بخشي از شخصيت كودك است. اين نگراني، بمرور زمان و ايجاد انس و دوستي با همكلاسان و معلم، كمرنگ تر شده و رنگ مي بازد. اما در حدود 10 – 11 سالگي به موازات افزايش سن و قدرت درك و ارزيابي شرايط در كودك، نوع جديدي از اضطراب شكل مي گيرد كه آن را اضطراب امتحان مي نامند. ميزان كم اين اضطراب، براي تشويق كودك به درس خواندن و تلاش بيشتر، لازم و حتي ضروري است، اما گاه ميزان آن به قدري زياد مي شود كه قدرت هر گونه ابتكار عمل از كودك سلب مي شود. در اين گفتار، سعي داريم با علل، نشانه ها و دلايل آن آشنا شده و راههاي درمان و كنترل آن را بررسي نماييم.

مفهوم كلي اضطراب

بطور كلي ترس و اضطراب ازاجزاي لاينفك زندگي دوران كودكي محسوب مي شوند و نشان دهنده رشد طبيعي هستند. به عبارت ديگر، اضطراب به عنوان بخشي از زندگي، به عنوان پاسخ مناسب و سازگار تلقي مي شود و فقدان آن يا اضطراب افراطي فرد را با مشكل مواجه مي سازد. گاه اين اضطراب ناگهاني و گاه تدريجي ظاهر مي شود، گاهي فراگير است و گاهي در چند ساعت پايان مي يابد. بنابراين اضطراب به عنوان بخشي از زندگي كودكان بخشي از ساختار شخصيت آنهاست و به همين دليل پاره اي از اضطرابها را مي توان طبيعي تلقي كرد. تفاوت ترس و اضطراب را بايد در منبع آن جستجو كرد. ترس، واكنش طبيعي موجود زنده به يك محرك واقعي و مشخص است. به عنوان مثال همه از مار كبري مي ترسند. اما اضطراب، نوعي نگراني مبهم بخاطر ناآگاهي يا ابهام موقعيت است. مثل اضطراب كودك از مكان تاريك و ساكت كه از ماهيت آن بي اطلاع است.

اضطراب امتحان

عموما اضطراب و ترس در سالهاي اوليه زندگي رايج است اما اضطراب از مدرسه و خصوصا امتحان، بين سنين 10 تا 11 سالگي شروع مي شود و در 25% از دانش آموزان اضطراب امتحان آسيب زا بوده و با افزايش سن ميزان آن افزايش مي يابد و عملكرد تحصيلي دانش آموز را تحت تاثير قرار ميدهد.

اصطلاح كلي اضطراب امتحان، به نوعي از اضطراب با هراس اجتماعي خاص اشاره دارد كه فرد را درباره توانايي هايش دچار ترديد مي كند و نتيجه آن ناتواني مقابله با موقعيتهاي دشوار مانند امتحان است. موقعيتهايي كه فرد را در معرض ارزشيابي قرار داده و نيازمند حل مشكل هستند. بنابراين مي توان گفت، فرد مضطرب، در امتحان، مواد درسي را مي داند اما شدت اضطراب مانع از آن مي شود كه او معلومات خود را نشان دهد. به اين ترتيب، اضطراب امتحان نوعي اشتغال ذهني به خود است كه به نگراني يا تحقير خود و ارزيابي شناختي منفي از خود (يادم نمي آيد، بايد بيشتر مي خوندم، هميشه گيجم، چرا يادم نمياد؟…)، عدم تمركز حواس و واكنشهاي فيزيولوژيك نامطلوب مثل تپش قلب؛ پريدگي رنگ، خشكي دهان، عرق كردن كف دست، لرزش دست و صدا و …. منجر مي شود.

به اعتقاد ما روانشناسان، ‌اضطراب حالتي است كه در تعامل والدين با كودك گسترش يافته و ثبات مي يابد. به عبارت ديگر، والدين كودكان داراي اضطراب امتحان ، علاوه بر اين كه نياز به محبت و امنيت آنها را ناديده مي گيرند، ‌دركمك كردن به آنها نيز كارايي ندارند. اين اوليا، فرزندان خود را بدون توجه به علايق و استعدادهاي آنها براي كسب موفقيت مورد نظر خود تحت فشار قرار مي دهند. در برخي موارد والدين آرزوهاي تحقق نيافته ي خود را به فرزندانشان القا مي كنند و به اين ترتيب، احساس گناهي در فرزند آنها شكل مي گيرد، كه اگر نتوانم از پس امتحاناتم برآيم، آرزوهاي والدينم و زحماتشان به باد رفته و اين امر، خود اضطراب آفرين است.

انواع اضطراب امتحان

الف) اضطراب تسهيل كننده يا تسريع كننده: (طبيعي)

به اضطراب كم و يا در حد معقول كه موجب تلاش بيشتر براي كسب موفقيت مي‌شود و نتيجه ي بهتري را عايد فرد مي‌كند، اضطراب تسهيل يا تسريع كننده اطلاق مي‌شود.

نشانه‌ها يا علايم اضطراب تسهيل يا تسريع كننده:

1- فرد به خاطر مرور كردن درس‌هايش دچار هيجان مي‌شود.

2- خودش را در اتاقش حبس مي‌كند و مشغول درس خواندن مي‌شود و به كوچكترين مزاحمت اعتراض مي‌كند.

3- به شيوه‌ي خاصي درس‌هايش را مرور مي‌كند، مثلاً با صداي بلند درس مي‌خواند در اتاق راه مي‌رود و يا دراز مي‌كشد.

4- به درخواست‌هاي اطرافيان توجه نمي‌كند يا در مقابل خواسته‌ها با اعتراض مي‌گويد كه درس دارد.

5- كم غذا يا نسبت به غذايي بي‌ميل مي‌شود.

ب) اضطراب ناتوان كننده (غير طبيعي)

اضطراب ناتوان كننده دلهره و تشويق شديدي است كه يا خود فرد دارد و يا اطرافيان آن را در فرد تشديد مي‌كنند. اضطراب شديد اثر منفي روي عملكرد فرد مي‌گذارد، زيرا با متأثر و درگير كردن ذهن، زمينه‌ي فراموشي‌هاي زودگذر و خطاهاي ادراكي را فراهم مي‌كند.

نشانه‌هاي اضطراب ناتوان‌كننده:

1- فرد به خاطر مرور درس‌هايش دچار هيجان بيش از حد مي‌شود.

2- داراي دلشوره و دل‌بهم خوردگي (احساس پروانه در شكم) است.

3- هنگام مرور درس‌هايش دستپاچه و عجول است.

4- از اينكه هر چه مي‌خواند، چيزي نمي‌فهمد نالان است.

5- از گرفتن نمره‌ي كم‌ترس و وحشت دارد.

6- هنگام درس خواندن، ناخن‌هايش را مي‌جود، پوست لب را مي‌كند يا با موي سرش بازي مي‌كند.

7- بي‌اشتهاست و نمي‌تواند غذا بخورد.

8- حالت تهوع دارد.

9- گريان است و بهانه‌گيري‌هاي بي‌دليل دارد.

عوامل بوجود آورنده ي اضطراب امتحان

1. عوامل فردي

2. عوامل خانوادگي

3. عوامل مربوط به مدرسه

عوامل فردي:

· انتظاربيش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس : گاهي انتظارات فرد از خود، بيش از توانايي‌هاي اوست. به عنوان مثال، يك دانش آموز متوسط، دائما در پي كسب معدل 20 براي رقابت با دانش آموز ممتاز مدرسه است و چون به اين هدف نمي رسد، دچار ضعف اعتماد به نفس و اضطراب مي گردد.

· عدم باور مثبت نسبت به موفقيت : گاهي دانش آموزان عليرغم تلاش براي خواندن و ياد گرفتن، مرتب با خود و ديگران مطرح مي كنند كه چه فايده، انقدر سخته كه مي دونم موفق نمي شم!

· رقابت بيش از حد : زماني است كه دانش‌آموزان در مدرسه و يا فرزندان در خانه براي برتري يافتن بر يكديگر و نه پيشرفت و موفقيت، به رقابت بپردازند.

· عدم آمادگي و برنامه ريزي لازم : هنگامي كه فرد به علت نداشتن برنامه‌ريزي درسي و مطالعه ي صحيح آمادگي لازم را براي امتحان كسب نكرده‌ باشد.

· عدم تمركزبر امتحان و درس خواندن: عدم دقت و تمركز در انجام تكاليف يا درس خواندن در طول سال باعث مي‌شود تا يادگيري سطحي باشد و در موقع امتحان يادآوري مطالب دشوار بوده و موجب اضطراب شود.

· شخصيت مضطرب و كمال گرا : بخشي از اين عامل ژنتيكي و بخشي از آن حاصل يادگيري در محيط خانواده و زندگي است، والدين مضطرب و كمال گرا، بطور غير مستقيم، اضطراب و كمال گرايي را به فرزندان خود الگو مي دهند.

· كم بودن انگيزه و هوش متوسط : نداشتن انگيزه پيشرفت بالا بدلايل متعدد چون محيط خانوادگي، ضعف اعتماد به نفس و همچنين پاداش بيش از حد براي قبول شدن يا گرفتن نمره ي بالا (معمولاً بيست) از سوي والدين و اطرافيان..

عوامل خانوادگي :‌

· سخت گيري بيش از اندازه: زماني كه والدين با نزديك شدن زمان امتحان، فشار مضاعفي براي آماده شدن و گرفتن نمره (معمولاً بيست) در مورد فرزند خود به كار مي‌برند و يا پي در پي درباره‌ي امتحان به او هشدار مي‌دهند.

· عدم حمايت و تشويق كودك: مواردي كه والدين و خانواده، اهميتي براي زمان امتحانات كودك و كنترل آرامش در خانه و پرهيز از سر و صدا و رفت و آمد قايل نمي شوند، دانش آموز احساس تنهايي و بي پشتوانگي نموده و مضطرب مي گردد. در ضمن نبايد به بهانه امتحان، كودك يا نوجوان درخانه تنها گذاشته شود.

· والدين مضطرب وتوجه بيش از حد به مسايل تحصيلي فرزند: وجود اضطراب در والدين موجب انتقال آن به فرزند و تشديد اضطراب او مي‌شود (مخصوصاً در ايام امتحان). برخي از والدين، هنگام امتحانات، بيش از فرزندانشان درگير درس مي شوند و حتي به مزاح مي گويند كه امتحان دارند!!! اين امر به اضطراب بيشتر دانش آموز دامن مي زند.

· اختلافات خانوادگي : جو متشنج در خانواده، اختلافات والدين، تولد فرزند تازه در خانواده و ….

· رقابت غير منطقي: وقتي ناتواني‌ها ي دانش آموز با توانايي‌هاي ديگري سنجيده شود و اين امر با سرزنش همراه باشد، اعتماد به نفس او كم و بر اضطراب او افزوده مي‌شود. مثلا: پسر دوستم المپياد رياضي مدال آورده، اونوقت پسر من هنوز تقسيم سه رقمي رو بلد نيست!

· تهديدهاي بي مورد : وقتي اطرافيان و مخصوصاً والدين، شرايط ويژه و سخت در ايام امتحان برقرار مي‌كنند و فرزند خود را از گرفتن نمره ي كم يا عدم قبول شدن مي‌ترسانند و تهديد مي‌كنند.

· الگوهاي خشك فرزندپروري: برخي والدين، ارتباط مناسب و دوستانه اي با فرزند خود برقرار نمي كنند واز سياست چوب تر! استفاده مي كنند كه اين امر، فاصله آنها را از نظر عاطفي با فرزندشان بيشتر كرده و او را دچار مشكل مي كند.

· سرزنش و تنبيه: وقتي اطرافيان فردي را با القابي مانند بي‌استعداد، بي‌عرضه و … مورد خطاب قرار مي‌دهند، تصوير ذهني ناتواني يا تفكر منفي را در فرد بوجود مي‌آورند. اين امر اضطراب امتحان را در فرد تشديد مي‌كند.

· وضعيت اقتصادي پايين و عدم تشويق: در برخي خانواده ها، بدليل شرايط اقتصادي پايين، والدين آنقدر درگير مسائل اقتصادي و رتق و فتق امور مي شوند كه حتي نمي دانند فرزند آنها كلاس چندم است! تا تشويقي در كار باشد.

عوامل مربوط به مدرسه:

· انتظارات غير واقعي آموزگاران: عليرغم تلاش معلمان زحمتكش، برخي انتظارات غير واقعي از دانش آموزان، آنها را در وضعيت بدي قرار مي دهد. در حالي كه توجه به تفاوتهاي فردي آنها از اين انتظارات مي كاهد.

· محيط نامناسب امتحان و مقررات خشك: گاهي قوانين خشك ، رسمي و انعطاف ناپذيري كه بر مبناي عدم اعتماد به دانش‌آموز از سوي مدرسه و عوامل اجرايي امتحانات وضع گرديده، مي‌تواند بر شدت اضطراب بيفزايد.

· نوع پرسش هاي امتحان: گاه بر اساس توافق قبلي امتحان از بخشي از كتاب است و سر امتحان مشخص مي شود كه از جاهاي ديگر هم سوال آمده است، اين امر نيز اضطراب زيادي در دانش آموز ايجاد مي كند.

· ايجاد رقابت هاي ناسالم: بهتر است هر دانش آموز تنها با خودش مقايسه شود و مسير پيشرفت او مشخص گردد.

· عوامل مزاحم مثل سر و صداو نورو تهويه ي نامناسب : نوركم يا خيلي زياد، سروصداي بيرون از مدرسه و …

· بيش از حد مهم جلوه دادن برخي درسها : وقتي معلم يا والدين بعضي از درس‌ها را به هر دليلي خيلي مهم تلقي مي‌كنند، در فرد ترس يا نگرش منفي نسبت به آن درس‌ها به وجود مي‌آيد.

نشانه ها و علايم اضطراب امتحان

· ن اراحتي هاي گوارشي ،‌آشفتگي معده ،‌سرگيجه، بي اشتهايي، حالت تهوع

· تپش قلب ، بي خوابي، تنگي و كوتاهي نفس

· لرزش در صدا ، ضعف ، عرق كردن كف دست

· لكنت زبان ،‌خشكي دهان

· عدم تمركز ، آشفتگي ذهن ، ارزيابي غلط از توانايي هاي خود، افت تحصيلي ، بيزاري از مدرسه ، خطاهاي ادراكي، حواس پرتي، هيجانات افراطي، كاهش سيستم ايمني بدن

نقش خانواده در كاهش اضطراب امتحان

· ايجاد جو عاطفي دور از تنش و مشاجره در خانه

· محدود نمودن ميهماني و رفت و آمدهاي مكرر

· توجه به خواب ، استراحت و تفريح دانش آموز

· كاهش يا حذف وظايف محوله ي خانگي به دانش آموز در زمان امتحانات

· حمايت عاطفي و اطمينان بخشي دردوران امتحانات به دانش آموز

· كاهش زمان تماشاي تلويزيون تا حد امكان

· خودداري از ايجاد ترس ودلهره در دانش آموز

· خودداري از فشار و توقع بيش از حد براي مطالعه از دانش آموز

· خودداري از سرزنش دانش آموز به واسطه ي امتحان ناموفق

· خودداري از حبس نمودن دانش آموز جهت مطالعه

· پيش بيني تغذيه ي مناسب و قوي ويژه ي دانش آموز در ايام امتحانات و عدم مصرف مواد كافئين دار مانند : نوشابه ، قهوه و غذاهاي ادويه دار در برنامه ي غذايي

· عدم مقايسه فرزندان با يكديگر و با ديگران

· عدم تأكيد مكرربه درس خواندن

· ايجاد انگيزه ، تقويت روحيه با ارايه ي پاداش و تقويت هاي مطلوب

· مروربرگه هاي امتحاني فرزندان به منظور شناسايي ورفع نقاط ضعف درسي آنان

توجه داشته باشيم كه: فرد مضطرب از آينده مي‌هراسد و اين ترس بر فعاليت او تاثير دارد و اغلب باعث‌هاي حمله‌هاي عصبي مي‌شود. شخص مضطرب هميشه در شك و ترديد به سر مي‌برد و نمي‌تواند در هيچ موردي بسرعت تصميم بگيرد؛ زيرا از اشتباه كردن مي‌ترسد و عدم تصميم را به تصميم غلط ترجيح مي‌دهد.

اجازه دهيم دانش‌آموزان بدانند كه امتحان، ارزيابي از ميزان پيشرفت تحصيلي آنان است. به وسيله امتحان مشخص مي‌شود دانش‌آموز چه مطالبي را آموخته است و از تركيب آموخته‌هاي خود چه مسائلي را مي‌تواند حل كند يا به كشف چه مطالب تازه‌اي مي‌تواند برسد.

پس از همان كلاس اول ابتدايي كودكان را تشويق به امتحان دادن بكنيم. آنان را ترغيب كنيم خود را بيازمايند تا بفهمند چقدر از مطالب جديد را آموخته‌اند. حتي مي توانيم آنها را تشويق كنيم خودشان از خودشان امتحان بگيرند تا امتحان دادن برايشان عادي و به يك سرگرمي تبديل شود.

آنچه مي‌بايست بيشتر مورد توجه والدين قرار گيرد، ميزان تلاش كودكان و نوجوانان است، نه صرف نتايج حاصل از انجام آزمون‌هاي مختلف. همواره شايسته است با درك صحيح از ماهيت تفاوت‌هاي فردي و شناخت درست از ويژگي‌هاي ذهني، رواني و جسمي دانش‌آموزان، از مقايسه بي‌مورد كودكان با يكديگر اجتناب ورزيم و رقابت‌هاي فردي و گروهي را صرفا در شرايط عادلانه و با در نظر گرفتن تفاوت‌هاي فردي و فراهم ساختن محيطي صميمي و دوست‌داشتني ايجاد كرد.

براي كاهش اضطراب ناشي از امتحان، علاوه بر داشتن انتظارات معقول از كودكان و نوجوانان، تشويق نقاط مثبت و توانمندي‌هاي آنها، تقويت اعتماد به نفس ايشان و سرانجام فراهم كردن آرامش خاطر آنان، شايسته است بر تلاش هرچه بيشتر كودكان و نوجوانان در حد توانشان تاكيد كنيم تا تسلط بيشتري بر موضوع مورد نظر داشته باشند. بديهي است هرچه با تسلط بر موضوع درس، آمادگي ذهني و رواني بيشتري براي آزمون داشته باشند، اضطرابشان كمتر خواهد بود. همچنين بد نيست پيش از امتحانات اصلي، از امتحانات فرضي و آزمايشي به منظور آشناسازي دانش‌آموزان با سوالات و نحوه امتحان استفاده شود.

انواع درمان هاي روانشناختي اضطراب امتحان

· تن آرامي يا آرامش عميق عضلاني

· حساسيت زدايي منظم

· ايمن سازي در مقابل استرس

· مقابله با باورهاي غير عقلاني و غير منطقي

تن آرامي يا آرامش عميق عضلاني :

در اين تكنيك، ابتدا تنفس ديافراگمي به دانش آموز آموزش داده مي شود. كه برآمده شدن شكم در هنگام عمل دم و خالي شدن آن هنگام عمل بازدم است. در حين اين نوع تنفس، توجه دانش آموز را به ورود و خروج هوا در ريه ها جلب مي كنيم و آموزش مي دهيم همه حواس خود را معطوف تنفس نموده و براي جلوگيري از پرت شدن حواس او، از او مي خواهيم كه عمل دم را با شمارش از 1 تا 5 انجام داده و عمل بازدم را با شمارش معكوس 5 تا 1 به اتمام برساند. اين تكنيك را چند بار تمرين مي كنيد تا زماني كه مطمئن شويد كودك آن را كاملا ياد گرفته است. سپس در مرحله بعد از او بخواهيد هنگامي كه تنفس ديافراگمي را انجام مي دهد، همزمان ماهيچه هاي خود را از حالت تنش و گرفتگي رها نموده و براي اينكه كاملا منظور شما را متوجه شود مي توانيد مثال ماكاروني را بزنيد! كه هنگام خامي، سفت و سخت و كشيده است اما هنگامي كه مي پزد، نرم و شل و لغزنده مي شود. سپس از او بخواهيد اين تمرين را روزي 10 تا 15 دقيقه انجام داده و هنگام امتحان نيز به راحتي بتواند عضلات، تنفس و پاسخهاي بدني خود را آرام و تحت كنترل خود در آورد.

حساسيت زدايي منظم

در اين تكنيك، سعي مي كنيم در شرايط آرامش عميق عضلاني، كودك را به تدريج و گام به گام با آنچه باعث اضطراب و نگراني او مي شود روبرو كنيم. اين تكنيك بيشتر در درمان ترسهاي مرضي (فوبيك) مثل ترس از ارتفاع، مكانهاي دربسته مثل آسانسور، خون و …. بيشتر كاربرد دارد. اما براي اضطراب امتحان، بهتر است از امتحانات روزانه در خانه و بعد مدرسه شروع كرد. اين امتحانات نمره ندارند و صرفا جهت ارزيابي دانش آموز از ميزان يادگيري او به عمل مي آيند. در ابتداي تمرين، مي توان از كودك خواست خودش برگه امتحاني اش را تصحيح كند و بعد از چند بار كه اين امر عادي شد، مي توان از او خواست خودش سوال طرح كند و به اين ترتيب، بر اثر كثرت امتحان، اين امر برايش عادي خواهد شد. مي توان در اين زمينه از معلم نيز كمك خواست تا با گرفتن امتحانات بدون نمره روزانه يا هفتگي، هم بچه ها را با نحوه طراحي سوال آشنا كند و هم نگراني بچه ها بابت امتحانات آخر ترم از بين برود.

ايمن سازي در مقابل استرس امتحان

علائم استرس به صورت ذهني، فيزيكي و ظاهري بروز مي­كنند؛ كه شامل خستگي، كاهش يا افزايش اشتها، سردرد، گريه، خواب­آلودگي و خوابيدن بيش از حد است. احساس نااميدي، هراس يا بي­علاقگي نيز مي­تواند با استرس ايجاد شود. اما اين تكنيك، كه مهارت استفاده از روشهاي شناختي – رفتاري در مواجهه با استرس جهت كنترل آن و كاهش علايم مرتبط با آن است، در سه مرحله انجام مي شود:

مرحله اول مرحله مفهوم سازي استرس بين دانش آموز و درمانگر (والد) است، به اين صورت كه به كمك هم سعي مي كنند استرس امتحان و تاثير آن را بر سلامت دانش آموز بشناسند. در اين مرحله، شرايط ايجاد استرس در دانش آموز به كمك درمانگر شناسايي شده و روشهاي مقابله با آن به وي معرفي مي شود. (در مورد شرايط امتحان، زمان و مواردي كه باعث ايجاد حالت اضطراب و استرس در دانش آموز مي شود با دانش آموز صحبت كنيد و آنها را ليست كنيد، سپس در مورد راههاي احتمالي برخورد با آنها با دانش آموز صحبت كنيده و به كمك او، راههاي مختلفي را پيشنهاد نماييد).
در مرحله دوم به دانش آموز آموخته مي شود كه روشهاي مرحله قبل را در موقع امتحان تمرين كند و در استفاده از آنها مسلط شود. (به عنوان مثال، تنفس ديافراگمي و تن آرامي، يا گفتگوي مثبت دروني با خود را در زمان امتحانات كلاسي تمرين كند تا به مهارت دست يابد).
مرحله سوم بيمار، مهارتهاي آموخته شده را در موقعيتهاي استرسزاي واقعي به كار مي برد و حتي به ديگران آموزش مي دهد. (در زمان امتحانات ميان ترم و پايان ترم، دانش آموز از مهارتهاي آموخته شده خود جهت مقابله با استرس و اضطراب استفاده مي كند).
مقابله با باورهاي غير عقلاني و غير منطقي

چنانچه قبلا گفته شد، برخي از دانش آموزان به دليل ارزيابي هاي شناختي منفي از خود ( مثل : يادم نمي آيد، بايد بيشتر مي خوندم، هميشه گيجم، چرا يادم نمياد؟ هيچوقت موفق نميشم و …) دچار اضطراب شده و با وجود اينكه درس خود را خوب خوانده اند؛ نمي توانند در زمان امتحان، عملكرد مناسبي داشته باشند. در اين شرايط بايستي به كمك مشاور روانشناس يا درمانگر، باورهاي غير منطقي آنها را زير سوال برد و به كمك خود آنها، راهي براي مقابله با اين افكار خودآيند تحقير خود و ديگر افكار منفي جستجو كرد. درمان شناختي – رفتاري در اين مورد، به كار مي رود

منبع:فراکاو

منبع: