از آرایش تا عفونت چشم ها

این روزها فروش لوازم آرایش غیراستاندارد و غیربهداشتی به امری عادی تبدیل شده و متقلبان این محصولات به قدری حرفه ای عمل می کنند که تشخیص محصولات اصل از تقلبی دشوار است…

در بسیاری از مواقع، مشکل به همین جا ختم نمی شود و استفاده مشترک از لوازم آرایش نیز بار میکروبی این محصولات را افزایش می دهد و موجب بروز عوارض چشمی، پوستی و حتی گوارشی می شود. این عارضه در آرایشگاه های زنانه، ناشایع نیست؛ به طوری که برای آرایش صدها مشتری از یک وسیله آرایش استفاده می شود و به این ترتیب، انواع میکروب ها از فردی به فرد دیگر انتقال می یابد.

خانم پریناز اسفندی از جمله افرادی است که درست یک هفته بعد از مراسم جشن ازدواجش دچار تاری دید، تورم و قرمزی شدید چشم شد و پزشک معالجش تشخیص داد که استفاده از لوازم آرایشی آلوده، علت اصلی عفونت شدید چشمش بوده است. به همین بهانه به سراغ خانم اسفندی رفته ایم و علاوه بر گفت وگو با ایشان، نظر متخصصان «سلامت» را نیز درباره این مشکل چشمی جویا شده ایم.

پریناز اسفندی که یک هفته بعد از مراسم ازدواجش دچار عفونت شدید چشم شده، می گوید:

دور لـوازم آرایـش مـشـتـرک خـط بـکـشـیـد

▪ خانم اسفندی! چرا بعد از جشن عروسی تان دچار عفونت چشمی شدید؟

ـ همه چیز، یک روز بعد از برگزاری مراسم ازدواج من و همسرم آغاز شد. صبح که از خواب بیدار شدم، احساس کردم پلک هایم متورم است و قادر به باز کردن چشمانم نیستم. البته حدس می زدم این تورم به دلیل استفاده از چسب مژه مصنوعی باشد؛ چون چند وقت پیش هم بعد از استفاده از مژه مصنوعی دچار تورم و خارش پلک شدم و با چند روز استفاده از قطره استریل چشمی، مشکلم برطرف شد. دو، سه روزی از قطره استریل چشمی استفاده کردم اما شرایطم هر روز بدتر می شد.

▪ چرا؟ بیشتر توضیح می دهید؟

ـ بله؛ روزبه روز تورم پلک هایم بیشتر می شد؛ تا جایی که بعد از یک هفته دچار تاری دید شدم و چشم هایم قرمز و ملتهب شده بود و به دلیل خارش چشم اصلا نمی توانستم لحظه ای بخوابم. به چشم پزشک مراجعه کردم و نظر پزشک معالجم این بود که برای از بین بردن عفونت باید از قطره استریل چشمی استفاده کنم. بعد از گذشت یک هفته، چشم هایم به نور هم حساس شدند و با تابش کوچک ترین نوری دچار چشم درد شدید می شدم. داروها نیز اثری نداشتند و مجبور شدم به چشم پزشک دیگری مراجعه و درمان جدیدی را آغاز کنم.

▪ و تشخیص این چشم پزشک جدید چه بود؟

ـ اینکه دچار حساسیت پلک شده ام؛ حساسیتی که در اثر برخورد مستقیم با یک ماده آلرژی زای خاص ایجاد می شود و این ماده آلرژی زا همان لوازم آرایش آلوده ای بود که برای جشن عروسی از آنها استفاده کرده بودم.

▪ روند درمان تان چگونه آغاز شد؟

ـ روزانه به مدت یک ماه از یک پماد چشمی و قطره استریل استفاده می کردم و روزی ۳ بار چشم هایم را با شامپو بچه می شستم. در عین حال، هر روز آنتی بیوتیک می زدم و این روند حدود ۶ هفته ادامه داشت. کم کم تورم چشم هایم از بین رفت اما پلک هایم هنوز ملتهب بود؛ به نور حساسیت داشتم و روزی چند بار دچار چشم درد شدید می شدم. بالاخره هم به کمک یک عمل جراحی، غده های کوچک چربی را که زیر پلک های هر ۲ چشمم تجمع پیدا کرده بودند، برداشتم و حدود ۲ ماه طول کشید تا به طور کامل درمان شوم.

▪ حتما از آن زمان به بعد، خیلی بیشتر مراقب سلامت چشم هایتان هستید؛ اینطور نیست؟

ـ من از کودکی، چشم های حساسی داشتم و در فصل گرده افشانی گل ها دچار آلرژی های چشمی می شدم. به همین دلیل همیشه بیشتر از افراد معمولی مراقب چشم هایم بودم و سعی می کردم از لوازم آرایش استاندارد و مرغوب استفاده کنم. با این حال، بعد از آن اتفاق، خیلی بیشتر به فکر سلامت چشم هایم هستم، هر شب آنها را با شامپو بچه شست وشو می دهم و هرگز از لوازم آرایش غیراستاندارد استفاده نمی کنم. حتی هنگام مراجعه به آرایشگاه هم لوازم آرایش خودم را همراه می برم و از آرایشگرم می خواهم فقط از همان ها برای آرایش صورت و به ویژه چشم هایم استفاده کند؛ چون بازگشت به آن روزها و تحمل آن چشم دردهای شدید برایم غیرقابل تحمل است.

● نگاه اول

نظر دکتر محمد حسین افتخاری

جراح و متخصص چشم ، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

آلـرژی هـای چـشـمـی در جـوانـان شـایـع تـر اسـت

حساسیت چشمی از شایع ترین علت های مراجعه بیماران به چشم پزشکان است و به طور متوسط، از هر ۱۰ تا ۱۵ نفر، یک نفر در طول عمرش دچار علایم این حساسیت می شود. از طرفی، علایم آلرژی چشمی در افراد مختلف، متفاوت است و طیف وسیعی از علایم، از سوزش و خارش خفیف تا علایم شدید و آزاردهنده و گاهی خطرناک را دربرمی گیرد و در این بین، لوازم آرایشی، نقشی اساسی در بروز آلرژی چشمی دارند. در این باره با دکتر محمد حسین افتخاری، چشم پزشک، گفت وگو کرده ایم تا ببینیم لوازم آرایش چرا و چگونه سلامت چشم را به خطر می اندازند.

▪ آقای دکتر! چرا چشم ما درگیر واکنش های آلرژیک می شود؟

ـ چشم دریچه ای به جهان خارج است. وقتی چشم ها باز هستند، بافت ملتحمه در تماس مستقیم با مواد حساسیت زای موجود در هوا قرار می گیرد. ملتحمه بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی کره چشم و سطح داخلی پلک ها و یک سد دفاعی در برابر محیط خارج است. در ملتحمه، تعداد زیادی رگ، سلول های ایمنی و مواد دفاعی وجود دارد که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود. به علاوه، اشک چشم نیز دارای سلول ها و عوامل ایمنی است و به دفاع در برابر عوامل خارجی کمک می کند بنابراین بسیاری از واکنش های دفاعی جلوی کره چشم در سطح ملتحمه اتفاق می افتد. هرگاه کنترل طبیعی این واکنش های دفاعی به هم بخورد یا واکنش های دفاعی به جای عوامل بیگانه در برابر عوامل خودی اتفاق بیفتند، واکنش های حساسیتی به وجود می آیند.

▪ چه افرادی بیشتر درگیر حساسیت چشمی می شوند؟

ـ اصولا واکنش های حساسیتی در افراد جوان (سن زیر ۳۰ سال) شایع تر است. به علاوه، احتمال بروز آلرژی در کسانی که سابقه حساسیت قبلی داشته اند یا در خانواده آنها بیماری های آلرژیک وجود دارد نیز بیشتر است.

▪ آلرژی چشمی با چه علامت هایی بروز می کند؟

ـ واسطه اصلی ایجاد علایم آلرژی، هیستامین است. ترشح هیستامین در ملتحمه باعث بروز خارش، سوزش و اشک ریزش می شود. همچنین هیستامین با گشاد کردن رگ ها باعث می شود که چشم قرمز و پرخون به نظر برسد. این ماده موجب می شود مقداری مایع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلک نشت کند که در این حالت، تورم پلک ایجاد می شود. ممکن است پلک ها آنقدر متورم شوند که فرد حتی نتواند چشم هایش را باز کند.

از طرفی تجمع مایع در ملتحمه باعث می شود. ملتحمه ظاهری آبی پیدا کند. گاهی اوقات، این تجمع آنقدر زیاد می شود که ملتحمه از سطح چشم فاصله می گیرد و از داخل شکاف پلکی بیرون می زند و شبیه یک تاول بزرگ می شود. گاهی اوقات نیز به خصوص وقتی قرنیه درگیر حساسیت شده باشد، حساسیت به نور به وجود می آید.

▪ آلرژی چشمی معمولا هر ۲ چشم را درگیر می کند یا فقط یک چشم را مبتلا می کند؟

ـ در بیشتر موارد، هر ۲ چشم درگیر می شود اما گاهی نیز علایم حساسیت فقط در یک چشم بروز می کند ؛ به خصوص وقتی که یک ذره حساسیت زا وارد یک چشم شود و فرد چشم مبتلا را بخاراند شدت علایم در آن چشم خیلی بیشتر از چشم مقابل خواهد شد. حتی ممکن است از یک چشم شروع شود و بعد از چند روز چشم دوم را نیز درگیر کند.

▪ حساسیت های پلک نیز جزو آلرژی های چشمی محسوب می شوند؟

ـ بله؛ حساسیت های پلک معمولا نوعی واکنش حساسیتی به ویروس ها هستند که در اثر برخورد مستقیم با یک ماده آلرژی زای خاص ایجاد می شوند. این عارضه معمولا در اثر تماس با مواد شوینده یا مواد آرایشی اتفاق می افتد و به همین دلیل در خانم ها شایع تر است. علایم این نوع حساسیت معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از برخورد با ماده آلرژی زا اتفاق می افتد و معمولا پلک ها دچار خارش شدید و قرمزی می شوند. ممکن است جوش های ریز آبکی روی پلک ها ایجاد شود. گاهی ملتحمه نیز قرمز می شود. درصورتی که فرد به طور مکرر با ماده آلرژی زا در تماس باشد پوست پلک ها ضخیم می شود و حالت چرمی پیدا می کند.

▪ این مشکل چگونه درمان می شود؟

ـ بهترین درمان این عارضه، شناسایی ماده مولد حساسیت و پرهیز از آن است. در موارد حاد و شدید، استفاده از قطره ها و پمادهای چشمی ضدالتهاب استروییدی برای مدت چند روز می تواند به کنترل علایم کمک کند. درصورتی که عفونت میکروبی به ضایعه حساسیتی پلک اضافه شود، لازم است عفونت با داروهای آنتی بیوتیکی درمان شود. گاهی نیز مجبور به تخلیه چربی چشم هستیم که با یک جراحی کوچک صورت می گیرد.

▪ چه کار باید بکنیم تا دچار آلرژی های چشمی ناشی از محصولات آرایشی نشویم؟

ـ عدم استفاده از مواد آرایشی مشترک، غیراستاندارد و لنزهای تزیینی نامرغوب، شستن مداوم چشم ها و پاک کردن کامل آرایش چشم هنگام خواب و در صورت امکان، استفاده از لوازم آرایش گیاهی و فاقد مواد آلرژی زا از جمله این راهکارها هستند. از طرف دیگر نباید فراموش کرد که آلرژی یک زمینه مزمن است که ممکن است مکررا عود کند و با بروز کوچک ترین علایم چشمی باید سریع به چشم پزشک مراجعه کرد؛ چرا که هر چه درمان زودتر آغاز شود، طول درمان کوتاه تر خواهد بود. در عین حال، تا زمان برطرف شدن تحریک چشم و بازگشت آن به حالت عادی باید از استفاده هرگونه لوازم آرایش چشمی خودداری کرد.

● نگاه دوم

ترکیبات آرایشی حساسیت زا را بشناسید

دکتر محمد علی نیلفروش زاده/ متخصص پوست ومو، رییس مرکز تحقیقات پوست و سالک

استفاده از مواد آرایشی و محصولات مراقبتی پوست، بخشی از عادات روزانه بیشتر مردم است. بالغان به طور متوسط حداقل ۷ محصول مراقبتی پوست را هر روز استفاده می کنند؛ عطرها، مرطوب کننده ها، ضدآفتاب ها، پاک کننده های پوست، محصولات مراقبت مو، دئودورانت ها، ضدعرق ها، محصولات آرایشی مو، محصولات آرایشی رنگی و محصولات آرایشی ناخن. بیشتر مردم مشکلات چندانی با این محصولات ندارند؛ اگرچه مشکلات می تواند بعد از اولین استفاده یا بعد از سال ها مصرف رخ دهد. مردم معمولا می دانند کدام محصولات باعث بروز مشکل در آنها می شود اما عکس العمل های کشنده و شدید ممکن است نیازمند مداخله یک متخصص پوست برای درمان باشد.

حتما از خود می پرسید رایج ترین مشکلات ناشی از استفاده از محصولات آرایشی و محصولات مراقبتی پوست کدام مشکلات اند؟ واقعیت این است که پوست سالم سد دفاعی عالی برای بیشتر موادی است که در مواد آرایشی یافت می شوند. اگر پوست خیلی خشک یا زخمی باشد شکاف (محل باز) این سد دفاعی را کمتر موثر می سازد. سوختگی، خارش و قرمزی ممکن است علایم ناشی از تخریب یک محصول باشد. مواد شوینده و صابون های حمام، ضدعرق ها، مواد آرایشی چشمی، مرطوب کننده ها، محلول فر دایمی مو و شامپوها بیشترین تخریب کننده های پوستی هستند.

حتی آب می تواند برای پوست خشک، مخرب باشد. عکس العمل نسبت به محصولات مراقبتی پوست می تواند شامل مشکلات ساده باشد و این بستگی به شرایط پوست یا پاسخ ایمنی فرد دارد. درماتیت تماسی مخرب یک مشکل معمول است که به دلیل استفاده از مواد آرایشی و محصولات مراقبتی پوست دیده می شود. بعضی مردم نسبت به یک ماده خاص یا مواد موثره یک محصول حساس هستند. آنها هر زمانی که در تماس با این ماده موثره قرار گیرند، واکنش نشان می دهند؛ اگرچه ممکن است چند روز طول بکشد تا علایم ظاهر شود؛ علایمی مانند قرمزی، تورم، خارش و تاول های پوستی حاوی مایع.

● ترکیبات آرایشی حساسیت زا

عطرها، نگهدارنده ها و ترکیباتی که معمولا در محصولات مراقبتی پوست و لوازم آرایشی یافت می شوند، رایج ترین علل واکنش های حساسیتی به مواد آرایشی هستند:

▪ عطرها: عطرها بیشتر از سایر ترکیبات باعث آلرژی می شوند. بیشتر از ۵ هزار نوع عطر مختلف در مواد آرایشی محصولات مراقبتی پوست استفاده می شود. امروزه عطرهایی با حساسیت زایی کمتر برای کمتر کردن این مشکل ایجاد شده اند. برخی محصولات ممکن است واقعا حاوی عطر باشد ولی به وسیله بقیه مواد معطر شیمیایی از بین رفته باشد. یک محصول باید با عنوان (بدون ماده معطر) نشان داده شده باشد یا که نشان دهد هیچ چیزی برای ایجاد بوی خوب اضافه نشده است. بعضی حساسیت ها به ماده معطر ممکن است زمانی رخ دهد که پوست در مجاورت نور خورشید قرار گیرد.

▪ نگهدارنده ها: نگهدارنده ها در مواد آرایشی و محصولات مراقبتی پوست، دومین دلیل رایج مشکلات پوستی هستند. نگهدارنده ها از رشد قارچ ها و باکتری ها که باعث عفونت پوستی می شوند جلوگیری می کند و محصولات را از اکسیژن و تخریب های نوری محافظت می کند. مواد آرایشی حاوی آب باید دارای بعضی از انواع نگهدارنده ها باشند. مصرف کنندگانی که به یک نوع ماده نگهدارنده واکنش نشان می دهند لزوما به بقیه حساسیت ندارند. مثال هایی از نگهدارنده ها شامل پارابن، کوآترنیوم، ایمیدازولیدینیل، متیل کلروایزوتیازولینول است و بهتر است ترکیبات روی محصول لیست شود. ترکیبات رنگی آرایشی روی پوست صورت و لب ها برای زیباسازی به کار می رود.

▪ مواد آرایشی صورت: مواد آرایشی صورت، برای رنگ کردن صورت به کار می روند. انتخاب مواد آرایشی صورت بسیار مهم است زیرا آنها در تماس مستقیم با پوست برای مدت طولانی است. به طور معمول مواد آرایشی صورت باید غیرحساسیت زا، ضدآکنه و ضدکومدون باشد که محصول را کمتر حساسیت زا کند. محصول نباید منافذ را بپوشاند و باعث آکنه شود. مواد آرایشی حاوی ضدآفتاب باعث جلوگیری از سرطان و چروک می شود.

▪ مواد آرایشی چشم: پلک، حساس ترین قسمت پوست بدن است. مواد آرایشی چشم شامل سایه چشم، خط چشم و ریمل است. سایه های چشم، کمتر مخرب هستند . مواد آرایشی حاوی آب (محلول یا قابل شست و شو) راحت تر پاک می شوند. گاه شست وشو و مالش جدی چشم برای پاک کردن آرایش چشم لازم است که ممکن است مخرب باشد. اغلب مواد آلرژی زا و مخرب می توانند با تماس چشم با انگشت به چشم وارد شوند. مواد آرایشی چشم نباید بین افراد مشترک باشد و بهتر است که هر ۳ یا ۴ ماه عوض شود زیرا امکان آلودگی باکتریایی وجود دارد.

▪ مواد آرایشی لب: مواد آرایشی لب شامل رژ لب و بوم لب هستند. آنها لب های ترک خورده و خشک را مرطوب می کنند و از آفتاب محافظت می کنند. بعضی از رنگ های طولانی مدت روی لب باعث اگزمای تماسی می شوند. بزاق یکی از علل شایع اگزمای تحریکی است.

▪ مواد آرایشی مو: ظاهر مو می تواند به وسیله مواد آرایشی مو عوض شود. به وسیله تغییر رنگ از طریق رنگ مو یا شکل موها به وسیله فر دایم.

▪ رنگ ها: رنگ موهای موقت بعد از یک بار شامپو کردن شسته می شوند. رنگ های تدریجی مو تولید یک تغییر رنگ برای ۲ یا ۳ هفته میکنند. این رنگ ها معمولا باعث ایجاد مشکل نمی شوند. رنگ موهای نیمه دایمی که بعد از ۴ تا ۶ شست وشو و رنگ های دایمی که شسته نمی شود باعث حساسیت می شود. این محصولات بهتر است روی بخش کوچکی از پوست امتحان شود (پشت گوش یا داخل آرنج ۲۴ ساعت قبل از مصرف). رنگ موهای دایمی موها را روشن تر یا تیره تر می کند. پرسولفات آمونیوم گاهی برای روشن کردن مو به کار برده می شود که می تواند باعث درماتیت تماسی شود. این ماده ممکن است باعث حساسیت ناگهانی مثل سرگیجه و سر درد هم شود.

▪ فر دایمی: فر دایمی موی صاف را مواج و فرفری می کند. یک محلول شیمیایی، پیوندهای شیمیایی را در موهای صاف می شکند و باعث ایجاد فر در مو می شود. این عمل می تواند مو را تخریب کند. موها نباید در معرض محلول بیش از هر ۳ ماه قرار گیرند. اگر مایع فر برای مدت طولانی تر روی مو بماند بسیار قوی تر عمل می کند و موها را خشک و بی رنگ می کند و باعث شکنندگی مو می شود. تخریب پوست سر هم می تواند رخ دهد.

● نگاه سوم

کمتر آرایش کنید

دکتر فریده مهتی پور / متخصص پوست و مو

مصرف لوازم آرایشی بین خانم های ایرانی از قدیم الایام رایج بوده و در حال حاضر نیز کشور ما یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان مواد آرایشی در جهان به شمار می رود. مصرف روزانه این مواد به ویژه بین جوانان و نوجوانان ایرانی بسیار رایج است ولی آرایش های سنگین و گریم گونه، به ویژه در میهمانی ها و عروسی ها، جایگاه خاصی دارد؛ به نحوی که آرایش عروس در حال حاضر، بیشتر یک کار هنری و حرفه ای محسوب می شود؛ در حالی که در اکثر کشورهای جهان چنین کارهایی مرسوم نیست یا حداقل در این حد و با این جدیت مطرح نمی شود.

بسیاری از عروس های جوان به دنبال اولین اپیلاسیون و بند انداختن، دچار آکنه هایی می شوند که تا مدت ها آنها را درگیر می کند؛ به ویژه اپیلاسیون و مومک انداختن بدن باعث ایجاد آکنه های شدیدی در ناحیه تنه و سرشانه ها می شود که گاهی اوقات ضایعه یا لک حاصل از آنها تا مدت ها احتیاج به درمان خواهد داشت. علاوه بر این، مصرف مواد آرایشی به ویژه کِرِم پودرهای سنگین و چندلایه می تواند باعث ایجاد یا تشدید آکنه های صورت، درماتیت سبوره، ایجاد حساسیت های تماسی و آلرژیک در بدن شود و در مواردی نیز به دنبال مصرف مداوم و طولانی مدت، تعریق زیاد، بسته شدن منافذ پوستی و رویش قارچ های سطحی روی پوست صورت و گردن و تنه را به دنبال خواهد داشت.

هریک از این مواد آرایشی، با توجه به فرمول شان، از ده ها ماده شیمیایی مختلف ساخته شده اند و این مواد شیمیایی به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر ممکن است عامل ایجاد آسیب به لایه های محافظ و سدپوستی باشند و حساسیت پوستی خفیف تا شدید در نواحی مختلف پوست ایجاد کنند. بروز چنین واکنش هایی با صدمه به لایه های فوقانی پوست، زمینه را برای ایجاد انواع عفونت های میکروبی و قارچی پوست فراهم می کند. نواحی اطراف چشم، شامل پلک فوقانی و تحتانی و لبه پلک ها از نواحی شایعی است که به سرعت به این مواد واکنش نشان می دهد و علاوه بر قرمزی، تورم و خارش، فرد را دچار خشکی و پوسته ریزی و تغییر رنگ بارز در ناحیه مزبور خواهدکرد. متاسفانه استفاده از لنزهای رنگی و تزیینی نیز به ویژه در آرایش عروس رایج شده است که می تواند باعث بروز انواع حساسیت و نیز عفونت داخل چشمی شود.

متاسفانه کنترل و درمان سریع و از بین بردن قطعی چنین واکنش هایی نیز تقریبا امکان پذیر نیست زیرا با مصرف مجدد مواد آرایشی ممکن است این واکنش ها تکرار شوند. به ویژه خط چشم، ریمل و لاک ناخن از موادی هستند که به طور شایع می توانند واکنش های حساسیتی به وجود آورند. در ضمن، علاوه بر واکنش های فوق، برخی از لوازم آرایشی به ویژه چنانچه فرد بعد از مصرف آنها در معرض تابش آفتاب قرار گیرد، باعث ایجاد لک های پوستی می شوند.

درواقع، عدم مصرف ضدآفتاب کافی از یک طرف و مصرف مواد آرایشی سنگین از طرف دیگر، امروزه از شایع ترین عوامل ایجاد یا تشدید لک های پوستی محسوب می شوند. آکنه های مقاوم به درمان، باز شدن بیش از حد منافذ و روزنه های پوستی همراه با شل شدن و چروک های زودرس پوست، در افرادی که به طور روزانه و بی رویه از مواد آرایشی استفاده می کنند، رایج است.

متاسفانه با توجه به بازار فروش خوب مواد آرایشی در کشور ما، انواع تقلبی و غیراستاندارد این مواد در فروشگاه ها به طور رایج یافت می شود. لوازم و موادی که غیراستاندارد هستند یا با استانداردهای پایینی تولید شده اند به طور شایع باعث ایجاد واکنش های حساسیتی و عفونی در پوست می شوند که بخشی از مراجعات روزانه ما به بیمارستان ها و مطب های پوستی به همین دلیل است.

به بانوان عزیز توصیه می کنم اولا مصرف این مواد را به حداقل برسانند و تا جایی که مقدور است به صورت موردی (و نه به شکل مداوم و روزانه) از آنها استفاده کنند. در ضمن، استفاده از انواع شناخته شده و استاندارد، خرید از فروشگاه های معتبر یا داروخانه ها و نیز مراجعه به سالن های آرایشی بهداشتی و شناخته شده جزو توصیه هایی است که می تواند میزان عوارض ناشی از مصرف این مواد را به حداقل برساند.

 منبع :پرشین پرشیا