هیپنوتیزم چیست/روانشناسی

هیپنوتیزم از جمله مقولاتی است که از ابتدا تاکنون، همیشه در هاله ای از ابهام قرار داشته است. علاوه بر ابهام سنگینی که بر آن سایه انداخته است، سوء استفاده ها و بهره گیری های نا به جا از آن عواملی شده اند تا در میان عوام مردم هیپنوتیزم در محدوده سحر و جادوگری قلمداد شود.

هیپنوتیزم چیست؟

هیپنوتیزم یک حالت خواب گونه است که در آن ذهن هوشیار شخص آرام یا غیرفعال می شود و هیپنوتیزم کننده تلقیناتی را به ضمیر ناخودآگاه شخص القا می کند. قبل از توضیحات بیش تر راجع به هیپنوتیزم، بهتر است رویکرد علمی نسبت به کارکرد مغز داشته باشید. مغز مطابق با نوع فعالیت روزانه اعمال خاصی را انجام می دهد. حاصل این فعالیت های مغزی را می توان به شکل امواج خاصی با فرکانس معین ثبت نمود. در 1929 “هانس برگر” ماشین ثبت نوار مغز را به منظور کشف آن چه در مغز می گذرد استفاده نمود. او دریافت که وقتی چشم های شخص بسته باشد امواج منظمی با فرکانس 8 تا 12 سیکل در ثانیه ثبت می شود. او این امواج مغزی را امواج آلفا نامگذاری نمود. تدریجاً امواج مغزی دیگری نیز ثبت شد که او به آن ها نام “بتا” “تتا” و “دلتا” داد. این امواج مغزی در تمام فعالیت های روزمره انسان و حالات خاص روحی و تجربیات روانی و هیپنوتیزم قابل ثبت هستند.

امواج دلتا:

محدوده فرکانس فعالیت مغزی برای امواج دلتا بین صفر تا 4 سیکل در ثانیه می باشد. این امواج نشانگر هوشیاری کامل می باشند.

امواج تتا:

محدوده فرکانس امواج تتا بین 4 تا 7 سیکل در ثانیه است. این امواج، بخشی از امواج مغزی شخص تحت شرایط هیپنوتیزمی یا مادون آگاهی را شامل می شود. همه تجربیات روحی در این امواج ثبت می شوند. شاید بتوان گفت از طریق این امواج است که دریچه خود آگاهی به روی هیپنوتیزم و دنیای پدیده های روانی باز می شود.

امواج آلفا:

محدوده فرکانس این امواج 7 تا 14 سیکل در ثانیه است. امواج آلفا اغلب در حالات ناخودآگاهی همانند خواب (رویا دیدن) رویاهای روزانه و خلسه هیپنوتیزمی به وجود می آیند.

امواج بتا:

امواج بتا مربوط به هوشیاری می باشند و فرکانس آن ها بیشتر از 14 سیکل در ثانیه است. این امواج زمانی که فرد بیدار است ظاهر می شوند. وقتی شما به خواب می روید امواج مغزی از 14 سیکل در ثانیه در امواج بتا کاسته شده و به امواج آلفا و سپس تتا و دلتا می رسند. بخش اعظم خواب شما در امواج آلفا می گذرد.

هیپنوتیزم فعالیت مغز را به طرف امواج آلفا بدون فرو شدن به خواب، جهت می دهد. در حالت آلفا ذهن ناهشیار باز شده و آماده دریافت تلقینات می شود. ذهن هشیار نمی تواند تلقینات را به خوبی دریافت نماید. ذهن هشیار به خوبی می تواند اعمال خاص مانند تفکر، استدلال و تطابق دانش های جدید با دانش های قبلی را انجام دهد. برعکس، ذهن ناهشیار، فکر نمی کند و بصورت استدلالی عمل نمی کند و به آن چه که به آن گفته می شود عمل می کند. در حین هیپنوتیزم شما می توانید تلقین های قوی را مستقیما به ضمیر ناخودآگاه القا نمایید. ضمیر ناخودآگاه دوست دارد براساس دریافت های قبلی خود عمل کند و دریافت های جدید را با اطلاعات قبلی هماهنگ نماید.

هیپنوتیزم شدن خصیصه خوبی است یا بد؟

این خصلت فقط یک صفت است، نه خوب است و نه بد. اگر کسی هیپنوتیزم شود از آن برای بهبود بسیاری از توان مندی های خود بهره می برد و در جهت رشد کیفیت زندگی اش از آن استفاده می کند. پس این یک صفت خوب است. خوب یا بد بودن آن بسته به شرایط تعریف می شود. در عین حال، داشتن توان مندی هیپنوتیزم شدن برای مقابله با آسیب های زندگی بسیار مفید و گاهی حیاتی است.

آیا فقط افراد بیمار می توانند از هیپنوتیزم بهره ببرند؟

خیر، حتی افراد سالم نیز می توانند از هیپنوتیزم بهره مند شوند. مثلا ورزشکاران برای از بین بردن تجارب تلخ ورزشی خود یا تقویت انگیزه خود می توانند از هیپنوتیزم استفاده کنند یا در صدمات ورزشی، هیپنوتیزم به عنوان تسکین دهنده درد موثر است یا برای افزایش تمرکز و اعتماد به نفس در میان دانشجویان و دانش آموزان یا افراد سالمی که می خواهند مهارت های درون فردی خود را تقویت کنند نیز می توان از هیپنوتیزم کمک گرفت.

آیا هیپنوتیزم همان انرژی درمانی است؟

خیر، هیپنوتیزم درمانی یک فرآیند کاملا علمی است که در کتب مرجع روان پزشکی به عنوان یک فن درمانی ثبت شده است و هیچ گونه ارتباط مستقیمی با انرژی درمانی ندارد.

آیا امکان دارد که کسی از خواب هیپنوتیزمی بیدار نشود؟

در پاسخ به این سوال باید یادآور شد که اصولا هیپنوتیزم حالتی از هشیاری است که طی آن شخص، تمرکز و توجه انتخاب شده ای خواهد داشت و با خواب متفاوت است. نوارهای مغزی که از افراد هیپنوتیزم شده به دست آمده نیز موید این امر است که هیپنوتیزم خواب نیست بلکه نوعی هشیاری تغییر یافته است. بنابراین اساسا کسی که هیپنوتیزم می شود به خواب نمی رود پس این ترس که بیدار نشود نیز بی اساس است.

آیا هیپنوتیزم خطرناک است؟

هیپنوتیزم فی نفسه خطرناک نیست. در عین حال باید کسی که هیپنوتیزم را انجام می دهد به فرآیند آن و نیز فیزیولوژی جسم و روان آشنایی کافی داشته باشد. هیپنوتیزم در اختیار غیر درمانگر نباید باشد. در چنین شرایطی احتمال آن که آسیب جسمی یا راونی برای سوژه فراهم شود وجود دارد. هیپنوتیزم فی نفسه یک فرآیند فیزیولوژیک بدن است و شما در طول شبانه روز بارها آن را تجربه می کنید بدون آن که متوجه آن باشید.

آیا افراد کم هوش تر راحت تر هیپنوتیزم می شوند؟

اصولا هیپنوتیزم شدن یک فرآیند یادگیری است. یعنی سوژه یاد می گیرد بتواند تصایری را که درمانگر یا هیپنوتیزم کننده ارائه می کند تجسم نماید. کسانی که بهره هوش بالاتری دارند طبیعتا راحت تر تصویربرداری می کنند و بهتر هیپنوتیزم می شوند. درست تر آن است بگوییم کسانی که بهتر جذب موضوعی می شوند و بهتر از تجربیات مزاحم جدا می شوند یا تلقین پذیری بالاتری دارند بهتر هم هیپنوتیزم می شوند.

فواید هیپنوتیزم

از هیپنوتیزم در موارد زیر می توان استفاده کرد:

درمان برخی اختلالات روان پزشکی مانند اضطراب، بعضی از اختلالات جنسی روان زاد مثل انزال زودرس، اختلالات عادی مثل سیگار کشیدن، ناخن جویدن، انگشت مکیدن، اختلالات خوردن مثل چاقی یا لاغری مفرط، فراموشی های روان زاد، سندرم استرس پس از سانحه، حملات هراس، فوبی ها(ترس های غیر منطقی) مانند ترس از فضای بسته یا باز، ترس از حیوانات، ترس از ارتفاع، ترس از حضور در جمع و… افزایش عزت نفس و غلبه بر کم رویی، افزایش تمرکز، بهبود کیفیت یادگیری، درمان اختلالات خواب و بیداری و…

اختلالات طبی: سردردهای تنشی و میگرن، شب ادراری، رفع دردهای مزمن، درمان بعضی اختلالات پوستی مثل زگیل و…

طب جراحی و بیهوشی: کنترل دردهای مزمن و حاد. انجام جراحی های انتخابی بدون استفاده از داروی بی حسی یا بی هوشی درموردی که شخص به دلیل خاصی نتواند از داروهای بی حسی یا بی هوشی استفاده کند.

طب فیزیکی: انجام فیزیوتراپی بدون درد. رفع ضعف غضلانی و تغییرات حرارتی در بیماران MS یا بعضی ناتوانی های دیگر.

شاید تا این جا این سوال پیش آمده باشد که یادگیری هیپنوتیزم برای استفاده دیگران مفید است و برای هیپنوتیزم کننده چه فایده ای دارد؟ حق با شماست.

اما آن چه که برای خود فرد می تواند مفید باشد، مهارتی است به نام خود هیپنوتیزم که تا حدود زیاد شبیه هیپنوتیزم است اما در این جا هم هیپنوتیزم کننده و هم هیپنوتیزم شونده یک نفر است و آن یک نفر خود فرد است و مراحلی دارد که برای آگاهی بیش تر می توانید به مکتب معتبر خود هیپنوتیزم علمی هم چون کتاب “بررسی علمی خود هیپنوتیزم” اثر دکتر سید رضا جمالیان مراجعه نمایید